Najaarsconcert 2024

Lidy Blijdorp

Lidy studeerde cum laude af aan het conservatorium van Den Haag, Amsterdam en Parijs, waar ze studeerde bij Monique Bartels en Michel Strauss. Daarna behaalde ze haar Artiesten Diploma aan de Koningin Elisabeth Muziekkapel bij Gary Hoffman.

Ze soleerde met o.a. het Orkest van de Achttiende Eeuw, het Concertgebouw Kamerorkest, het St. Petersburg Hermitage Orkest, het orkest van Luik en het Residentie Orkest. Lidy heeft zeer brede muzikale interesses en heeft een passie voor het ontdekken van nieuwe muziek. De volgende werken werden aan haar opgedragen: Elegie for cello and orchestra door Sergei Yevtuschenko (2013) Lidy’s Piece door Kate Moore (2016), Cello Song – As if door Ig Henneman (2018), Alex, how is it going with your Cello Concertino? door Alexandre Kordzaia (2020), een dubbelconcert door Trevor Grahl (2022) en het celloconcert Trailblazer door Joel Bons (2022).

‘Commendable virtuoso playing’ (BBC)

Celliste Lidy Blijdorp is ‘onmiskenbaar het Nederlandse klassieke talent van het jaar.’ Dat schreef De Volkskrant over deze jonge Nederlandse celliste, toen ze vanwege haar debuutalbum in hun lijst van 40 beste albums van 2020 terechtkwam. Datzelfde album leverde haar twee Edisons op. Muziek maken is ‘een verborgen wereld tot leven wekken’, zei zij in een interview. ‘Het is als een droom die je bij het ontwaken ontglipt terwijl het gevoel nog is blijven hangen’ (NRC).

Lidy’s spel is zeer authentiek, bij haar staat altijd de muziek centraal. Haar ‘onthutsende muzikaliteit’ (NRC) en uitstekende opleiding aan de conservatoria van Amsterdam en Parijs en de Chapelle Elisabeth, brachten haar op podia over de hele wereld. Het geheim van Lidy’s spel zit in de magie die ze uit de noten tovert. Altijd heeft ze iets te vertellen. Daarbij blijft Lidy met beide benen op de grond staan. Ze is gedreven om te groeien in haar vak, dat is ook hoe ze elke nieuwe muzikale uitdaging benadert. Het was de wens van cellist Anner Bijlsma dat Lidy op zijn prachtige Farotti-cello zou spelen. Dit is mogelijk gemaakt door het Nederlands Muziekinstrumenten Fonds.

Edward Elgar- Celloconcert in e mineur

Men beschouwt Elgar als een van de meest geliefde Engelse componisten uit de hoog romantiek. Cellisten zullen blij geweest zijn met het nieuwe Celloconcert in e mineur (1919) van Sir Edward Elgar, een van de laatste grote werken van deze Engelsman.  Vergeleken met de gangbare celloconcerten van bijvoorbeeld Boccherini, Schumann, Dvořak en Saint-Saëns is het Celloconcert van Elgar een staaltje van durf. De componist valt zonder omwegen direct met de cello in huis en gebruikt daarvoor sombere, grimmige, haast agressieve klanken. Elgar gunt de cello geen moment rust, het gehele concert is het instrument aan het woord.

Elgar schreef dit celloconcert in nasleep van de verschrikkingen van de Eerste Wereldoorlog. Een potlood en wat papier. Toen de Britse componist Edward Elgar op een ochtend in 1918 wakker werd na een operatie, vroeg hij om dit schrijfgerei. Hij noteerde een melodie, niet wetende dat die aan de basis zou liggen van een van zijn beroemdste werken: het Celloconcert.

Eén eigenaardig moment van inspiratie en een meesterwerk is geboren. Maar het Celloconcert werd pas echt gevormd door de ingrijpende gebeurtenissen van die tijd. Elgar was zeer geraakt door de ellende van de Eerste Wereldoorlog die aan bijna één miljoen mensen uit het Britse Rijk het leven kostte. De componist schreef in die jaren nauwelijks muziek. “Ik kan geen echt werk doen met deze afschuwelijke schaduw over ons”, schreef hij.

Maar op die ochtend in 1918 had hij plotseling inspiratie, die tot bloei kwam toen de oorlog was afgelopen. Hij stond vaak in de vroege ochtenduren op om aan het Celloconcert te werken. Plotseling wist hij wat hij met de opgeschreven melodie moest doen: het werd het hoofdthema van zijn Celloconcert.

Na de oorlog componeerde Elgar in een nieuwe stijl. Als we naar het begin van het Celloconcert luisteren, wordt dit duidelijk. In plaats van de majestueuze orkestklanken waar een soloconcert meestal mee begint, laat Elgar de cellist helemaal alleen en in alle vrijheid zijn klaagzang spelen. Pas later introduceren de altviolen het lyrische hoofdthema.

Deze unieke concertvorm is gedurfd en zelfverzekerd. Dit past niet alleen bij het virtuoze karakter van het Celloconcert, maar ook bij de diepe, persoonlijke klank die Elgars muziek zo mooi maakt. Het is alsof de componist terugkijkt op het verdriet van de vier oorlogsjaren die zijn land hebben getekend. Toch leeft het laatste deel van het werk even op met een vleugje humor, maar het drama komt al gauw weer om de hoek kijken. Het Celloconcert eindigt met de gepassioneerde openingsakkoorden van de cello, als een herinnering aan het verdriet van de oorlog.

Dit Celloconcert wordt vaak in één adem genoemd met de Britse cellist Jacqueline du Pré. Haar opname van het werk wordt door velen als legendarisch beschouwd – en zo werd de cellist ook legendarisch. Du Pré was nog maar twintig jaar toen ze Elgars Celloconcert in 1965 opnam.

Sjostakovitsj – 15e symfonie

Aan het eind van de jaren zestig vorige eeuw was Sjostakovitsj een zieke en gekwelde man. Het leek in 1969 of zijn met de dood doordrenkte symfonie nr. 14 zijn laatste zou zijn. Maar als grote verrassing ontstond in 1971 zijn Vijftiende in de optimistische toonaard A-groot. Hij componeerde deze symfonie gedurende 1971 tijdens een verblijf in het kuuroord Repino. Het is zijn laatste voltooide symfonie. De symfonie bevat merkwaardige citaten uit Rossini’s Ouverture William Tell en Wagners Ring plus aanhalingen uit eigen eerder werk zoals zijn 4^e symfonie.  Werk van Rossini klinkt vrolijk, veerkrachtig, Wagner diep en duister. Maar wat had het te betekenen? Later gaf de componist wat toelichting. Hij zei bijvoorbeeld dat het eerste deel zich ’s nachts in een speelgoedwinkel afspeelt wanneer het speelgoed tot leven komt, maar de verdenking blijft dat het werk andere duistere geheimen heeft. In de inleiding van deel 8 van de ‘Verzamelde Werken’ van Sjostakovitsj, dat in 1980 verscheen, schrijft de componist dat het eerste deel ‘de jeugd’ beschrijft – gewoon een speelgoedwinkel met een wolkenloze hemel erboven’. In zijn Memoires zegt hij dat het werk ‘gebaseerd is op motieven van Tsjechov en dat een groot deel van de Vijftiende heeft te maken met het boek De zwarte monnik die gaat over een man die zich overgeeft aan grootheidswaanzin.

Het grootste deel van de symfonie werd in het ziekenhuis bedacht en thuis opgeschreven. We horen ziekenhuisapparatuur, behandeling met elektrische schokken, vulgariteit en satire; hij brengt het serialisme met zich mee, een breed scala aan citaten die overkomen als de gekke stemmen in je hoofd als je ijlt.

Al met al een interessante symfonie met diepgang waarbij ook een mooie rol aan het slagwerk is toebedeeld met naast de aanwezigheid van pauken ook de aanwezigheid van een groot aantal andere instrumenten waaronder vibrafoon, tomtom, woodblocks, castagnetten, triangel en klokken. Deze slagwerksectie speelt in de laatste 2 minuten van de symfonie een hele bijzonder klinkende hoofdrol.